Dzień Zamenhofa
15 grudnia 1859 roku w Białymstoku, pod zaborem rosyjskim, urodził się twórca języka Esperanto. Miasto to, zamieszkiwane przez różne grupy narodowościowe zainspirowało młodego Ludwika Łazarza Zamenhofa do stworzenia jednego wspólnego języka – takiego, który nie chce zastąpić języka rodzimego, ale który dla wszystkich jest neutralnym i pomocniczym językiem obcym. Do dzisiaj Białostocki Ośrodek Kultury - Centrum im. Ludwika Zamenhofa – prowadzi stałą wystawę multimedialną pt. „Białystok młodego Zamenhofa” - odnosi się ona do pierwszych kilkunastu lat życia twórcy Esperanto. Pierwszy podręcznik został wydany w 1887 roku, ukrywając autora pod pseudonimem Dr. Esperanto (Doktor mający nadzieję). Nazwa przyjęła się w potocznym obiegu i przyjęła jako określenie nowego języka. Z założenia Esperanto ma być językiem, który łączy ponad podziałami językowymi, kulturowymi, a nawet geograficznymi. Zdaniem Zamenhofa ustanie wojen na skalę ogólnoświatową byłoby możliwe, gdyby wszyscy mogli się w taki sposób komunikować. Stąd za symbol Esperanto przyjęto białą (pokój) pięcioramienną (jak pięć kontynentów) gwiazdę na zielonym (nadzieja) tle.
Konstrukcja Esperanto opiera się na budowie europejskich języków indoeuropejskich, z dużym udziałem języków romańskich. Nie wyróżnia się nieregularnych czasowników, nowe słowa tworzone są w oparciu o prefiksy i sufiksy. Wyróżnia się 16 reguł gramatycznych, a do zapisu stosowany jest unikalny 28-literowy alfabet. Dzięki zastrzeżeniu z pierwszej publikacji oryginalnego podręcznika – nikt nie ma prawa zmieniać fundamentów Esperanto, nad czym do dzisiaj czuwa specjalnie powołana niezależna międzynarodowa komisja.
Zamenhofa kilkunastokrotnie nominowano do Nagrody Nobla, bez skutku. Jego marzenia o używaniu Esperanto na skalę globalną również się nie spełniły, choć znajomość Esperanto można oficjalnie udokumentować certyfikatem. Ilość regularnych użytkowników szacuje się w granicach setek tysięcy do kilku milionów. Przed nimi stoi nadal trudne zadanie nieustannego budowania kultury językowej (literatura, muzyka, film, tłumaczenia itp.), która w przypadku innych języków powstawała naturalnie przez setki lat. Jednak pomimo mało imponujących statystyk, ten sztuczny język cieszy się wciąż uznaniem. Dzięki Internetowi z dnia na dzień rozwijają się zasoby Esperanto, w tym za pośrednictwem dynamicznie działającej sekcji Wikipedii. Obiekty, który mają na celu upamiętnienie Zamenhofa lub Esperanto określa się mianem ZEOj (Zamenhof/Esperanto-Objekto); wśród nich znajdziemy nie tylko standardowe pomniki lub tabliczki z nazwą skweru lub ulicy, ale także statek, drzewo, wyspę oraz dwie planetoidy. Zapis w języku Esperanto umieszczony jest także na złotych dyskach sond Voyager 1 i Voyager 2.
W naszym kraju działa od 1908 roku Polski Związek Esperantystów, ruch ten posiada także sekcję młodzieżową. 20 listopada 2014 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wpisał esperanto na Polską Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Dwie krajowe rozgłośnie nadają esperanckie audycje. Od 1905 roku odbywają się corocznie Światowe Kongresy Esperanta – bez udziału tłumaczy.
JM